Zaburzenia lękowe, a okres dorastania

Lęk towarzyszy nam tak naprawdę każdego dnia, już od dnia naszych narodzin. Jest obecny praktycznie zawsze. Bywa nieuzasadniony, nieadekwatny, ale jest to naturalny stan emocjonalny pojawiający się w życiu codziennym każdego człowieka.

Ostatni rok nie sprzyjał radzeniu sobie z napięciem. Miliony pandemicznych informacji atakowały na każdym kroku, trudno było uniknąć ciągłych rozmów o ryzyku zakażenia, statystykach. Polskie domy przesiąkły lękiem o zdrowie, pracę, plany i marzenia.

Emocje - Strach to stan emocjonalny wywołany realnym zagrożeniem, istniejącym bodźcem lub sytuacją, lub bodźcem/sytuacją doświadczoną i zapamiętaną (np. bólem). Lęk to stan emocjonalny wywołany wyobrażonym zagrożeniem, w którym głównym motywem jest stan oczekiwania na zagrożenie o niejasnym i nieokreślonym charakterze. Przekonanie, że „coś okropnego może się wydarzyć…”. Może być odczuwany bezpośrednio, lub pośrednio.

Po co człowiekowi lęk i strach ?

Adaptacyjna rola emocji lęku :

• Ostrzeżenie przed zagrożeniem

• Informacja o sile zagrożenia (siła emocji ~ siła zagrożenia)

• Odsunięcie od zagrożenia (emocje „od”)

• Przygotowanie organizmu do reakcji, mobilizacja (wyostrzenie zmysłów)

• Czas na analizę sytuacji i decyzję

Według różnych danych zaburzenia lękowe dotyczą około 8% populacji nastolatków. Należy zauważyć, że liczba ta dotyczy właściwych zaburzeń lękowych u młodzieży, nie bierze jednak pod uwagę objawów lękowych występujących w innych zaburzeniach psychicznych. Lęk występuje również w innych częstych zaburzeniach psychicznych okresu dorastania i odgrywa znaczącą rolę w przypadku depresji, zaburzeń zachowania, wśród różnych objawów somatycznych.

Lęk jest stanem emocjonalnym o przykrym zabarwieniu, charakteryzującym się odczuwaniem nieuzasadnionych obaw, uczucia zagrożenia; cechuje go różne nasilenie i czas trwania (Gmitrowicz, Janas-Kozik, 2018). Bardzo ważne wydaje się odróżnianie lęku od strachu. Strach jest emocjonalną reakcją na realnie dostrzegane zagrożenie, bardzo często prowokuje reakcje typu „walka albo ucieczka”. Lęk z kolei dotyczy przewidywanych zagrożeń, z których niektóre cechują się bardzo niskim prawdopodobieństwem wystąpienia . Lękowi towarzyszy napięcie mięśni i czujność w oczekiwaniu na niebezpieczeństwo, ostrożność i bardzo często zachowania unikające.

Lęk należy oceniać w zależności od aktualnej fazy rozwoju. Okres dorastania to szczególny czas w rozwoju, kiedy następują intensywne zmiany biologiczne, społeczne i emocjonalne.

Intensywny rozwój poznawczy nastolatków umożliwia w większym stopniu niż dotychczas przewidywanie zagrożeń, sprawia, że adolescenci są wyczuleni na kontekst sytuacji, dokonują złożonych operacji mentalnych o poziomie zbliżonym do operacji dokonywanych przez osoby dorosłe. Wszystko to zachodzi we wrażliwym okresie rozwoju.

Jak radzić sobie z silnym lękiem

To sprawdzone sposoby radzenie sobie doraźnie z silnym lękiem (np. napadem lęku) :

• odwrócenie uwagi

• koncentracja na czasie (data, godzina, dzień tygodnia),

• miejscu

• otoczeniu (tym co osoba widzi wokół siebie)

• liczenie drzew za oknem, samochodów, zapisanych kartek w zeszycie

• liczenie wszystkich niebieskich książek w bibliotece

• Techniki oddechowe

• Techniki relaksacyjne

• W razie postępującego lęku > kontakt z kimś bliskim

Ze stanami lękowymi można radzić sobie również poprzez: